تشخیص ناباروری

تشخیص به‌موقع و دقیق ناباروری، نقش کلیدی در موفقیت درمان دارد. بسیاری از زوج‌ها ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها بدون آگاهی از علت اصلی ناباروری، زمان و هزینه زیادی صرف کنند. اما وقتی فرآیند تشخیص به‌درستی و علمی انجام شود، پزشک می‌تواند براساس علت مشخص، مناسب‌ترین و کم‌هزینه‌ترین درمان را انتخاب کند. این موضوع باعث می‌شود از درمان‌های غیرضروری، داروهای بی‌اثر و استرس‌های بی‌مورد جلوگیری شود.

از طرفی، ناباروری می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های پنهان مانند مشکلات هورمونی، آندومتریوز، انسداد لوله‌ها یا حتی سرطان‌های پنهان باشد. با انجام آزمایش‌ها و ارزیابی‌های کامل، نه‌تنها مسیر باروری هموار می‌شود، بلکه سلامت عمومی فرد نیز تحت بررسی قرار می‌گیرد. در واقع، تشخیص ناباروری فقط راهی برای فرزنددار شدن نیست، بلکه گامی مهم در حفظ سلامت کلی بدن و پیشگیری از بیماری‌های آینده است.

چه زمانی برای تشخیص ناباروری اقدام کنیم؟

زمان مناسب برای بررسی ناباروری بستگی به سن، وضعیت سلامت، و مدت زمان تلاش برای بارداری دارد. به طور کلی، اگر یک زوج زیر ۳۵ سال هستند و به مدت ۱۲ ماه رابطه جنسی منظم بدون جلوگیری داشته‌اند اما موفق به بارداری نشده‌اند، توصیه می‌شود برای بررسی‌های اولیه به پزشک مراجعه کنند.

اما اگر سن زن بالای ۳۵ سال باشد، این بازه زمانی به ۶ ماه کاهش پیدا می‌کند؛ چون با افزایش سن، شانس باروری کاهش یافته و لازم است سریع‌تر اقدام شود. در موارد خاص مانند قاعدگی‌های نامنظم، سابقه بیماری‌های رحمی، آندومتریوز، عفونت‌های لگنی، جراحی‌های قبلی یا مشکلات باروری شناخته‌شده در مرد، باید حتی زودتر از این بازه‌ها به متخصص مراجعه کرد.

هرگونه تاخیر در تشخیص می‌تواند درمان را پیچیده‌تر کرده و شانس باروری را کاهش دهد؛ بنابراین اگر شرایط مشکوکی وجود دارد یا سن باروری در حال افزایش است، بهتر است بدون اتلاف وقت بررسی‌ها آغاز شود.

برای تشخیص ناباروری چه مواردی بررسی می شود؟

زنان زیر۳۵ سال اگر پس از ۱۲ ماه مقاربت منظم و محافظت نشده باردار نشده اند، نابارور محسوب می شوند و باید ارزیابی شود. زنان بالای ۳۵ سال نیز که یکی از موارد زیر را در تاریخچه پزشکی یا معاینه فیزیکی خود دارند و پس از شش ماه باردار نشده اند، باید مورد ارزیابی قرار گیرند، این موارد شامل:

بررسی تاریخچه پزشکی و جنسی

پزشک ابتدا با پرسش درباره سوابق پزشکی، جراحی‌های گذشته، عادات قاعدگی، نوع و زمان روابط جنسی و روش جلوگیری سابق، سعی می‌کند علت‌های اولیه ناباروری را شناسایی کند. اطلاعاتی مثل سابقه بیماری‌های هورمونی، عفونت لگنی، آندومتریوز، یا بی‌نظمی‌های هورمونی در این مرحله بررسی می‌شود.

معاینه فیزیکی

در زنان، معاینه لگنی برای بررسی ساختار رحم، تخمدان‌ها و واژن انجام می‌شود. در مردان، اندازه و شکل بیضه‌ها، وجود وریدهای غیرعادی (واریکوسل) و مجرای خروجی اسپرم بررسی می‌گردد تا نشانه‌ای از اختلال فیزیکی یا ناهنجاری دیده شود.

آزمایش‌های هورمونی

سطح هورمون‌هایی مانند FSH، LH، پرولاکتین، استرادیول، تستوسترون و تیروئید بررسی می‌شود. این تست‌ها در زنان برای بررسی تخمک‌گذاری و در مردان برای تحلیل عملکرد بیضه‌ها و اسپرم‌سازی کاربرد دارند.

بررسی تخمک‌گذاری

برای اطمینان از اینکه تخمک‌گذاری منظم انجام می‌شود، پزشک ممکن است از آزمایش‌های خون، نمودار دمای پایه بدن، یا سونوگرافی تخمدان استفاده کند. اگر تخمک‌گذاری اختلال داشته باشد، درمان هدفمند طراحی می‌شود.

آزمایش آنالیز اسپرم (اسپرموگرام)

در مردان، این تست برای بررسی تعداد، تحرک، شکل، حجم و کیفیت اسپرم انجام می‌شود. نتیجه اسپرموگرام یکی از مهم‌ترین بخش‌های بررسی ناباروری مردانه است و ممکن است چند نوبت برای دقت بیشتر تکرار شود.

سونوگرافی رحم و تخمدان

سونوگرافی واژینال در زنان برای بررسی سلامت رحم، ضخامت آندومتر، وضعیت تخمدان‌ها و وجود کیست یا فیبروم انجام می‌شود. این ابزار به تشخیص مشکلات ساختاری و تخمک‌گذاری کمک می‌کند.

عکس رنگی رحم (HSG)

در این روش ماده حاجب به رحم تزریق می‌شود و با اشعه ایکس باز بودن یا انسداد لوله‌های فالوپ بررسی می‌شود. لوله‌های مسدود یکی از دلایل مهم ناباروری در زنان است که با این آزمایش به‌راحتی قابل تشخیص است.

آزمایش‌های ژنتیکی

در برخی موارد، پزشک برای بررسی اختلالات کروموزومی یا ژنتیکی، آزمایش‌های خاصی درخواست می‌دهد. این مورد در زنانی با سقط‌های مکرر یا مردانی با اسپرم غیرطبیعی ضروری است.

لاپاراسکوپی یا هیستروسکوپی

در صورت مشکوک بودن به آندومتریوز، چسبندگی رحم یا ناهنجاری‌های آناتومیک، پزشک ممکن است از روش‌های کم‌تهاجمی تصویربرداری مستقیم مانند لاپاراسکوپی یا هیستروسکوپی برای بررسی دقیق استفاده کند.

در مورد هزینه درمان ivf بیشتر بدانید.

دلایل استفاده از روش های تشخیص ناباروری

نازایی دلایل مختلفی دارد و سی درصد از نازایی ها مرتبط با مردان و هفتاد درصد مرتبط با زنان می باشد. حال این هفتاد درصد به دلایل مختلفی ایجاد می شود که بیست و پنج درصد آن ها مرتبط با علل تخمدانی و بیست درصد آن مرتبط با لوله های رحمی و ده درصد آن مرتبط به دلیل مشکلات حفره رحم می باشد. بنابراین همان طور که گفته شد در صورتی که بعد از نزدیکی محافظت نشده بارداری اتفاق نیافتد، ضروری است که از روش های تشخیص ناباروری استفاده شود.

روش های تشخیص ناباروری

روش های تشخیصی نازایی متعددی وجود دارد. یکی از مهمترین مواردی که بایستی به آن دقت نمایید این است که، نازایی دو طرفه است. زمانی زوجی به دلیل نازایی به متخصص درمان ناباروری در اهواز مراجعه می نمایید بایستی هر دو طرف بررسی شوند، در مرحله اولیه زمانی که زوجین به پزشک مراجعه می کند ابتدا بایستی یک آزمایش اسپرم برای مرد تجویز شود تا صورت گیرد و سپس زن را از لحاظ تخمدانی بایستی بررسی نمود و یک سونوگرافی واژینال در این زمینه می تواند به تشخیص مشکلات تخمدانی کمک نمایید و بهتر است بدانید که از طریق سونوگرافی واژینال می توان ذخیره تخمدان را مشخص نمود.

یکی دیگر از روش های تشخیصی، انجام آزمایش های هورمونی است که در این آزمایش ها حتما بایستی به بررسی های تیروئید و هورمون پرولاکتین (این هورمون می تواند موجب نازایی شود) پرداخت.

در این بین یکی از آزمایشاتی که بسیار مهم است، آزمایش AMH یا آزمایش ذخیره تخمدان است و پس از این مرحله حتما بایستی بررسی لوله های رحمی صورت گیرد که این امر به وسیله عکس رنگی برای بیمار درخواست می شود. همچنین انجام یک نمونه تست پاپ اسمیر از دهانه رحم می توانند به تشخیص علل نازایی کمک نمایید. در نهایت با تشخیص علت نازایی می توان به درمان ناباروری پرداخت.

هنگام آزمایش ناباروری، پزشکان ابتدا یک معاینه فیزیکی انجام می دهند و سؤالاتی را می پرسند تا درباره تاریخچه پزشکی و سبک زندگی بیمار بیشتر بدانند. علاوه بر این، ممکن است یک یا چند آزمایش زیر توصیه شود:

آزمایش خون

آزمایش خون از جمله روش های تشخیص ناباروری است و برای بررسی سلامت کلی بیمار، بررسی وجود اچ آی وی و بررسی اینکه آیا عفونت زمینه ای وجود دارد که می تواند با باروری تداخل داشته باشد، استفاده می شود. سطح هورمون ها نیز با استفاده از آزمایش خون بررسی می شود. برای این منظور می توان در هر نقطه از چرخه قاعدگی نمونه خون گرفت.

نمودار BBT

هنگام تلاش برای باردار شدن، پزشکان معمولاً توصیه می کنند که دمای پایه بدن خود را ثبت کنید. تخمک گذاری با افزایش BBT مشخص می شود که می تواند برای تعیین بهترین زمان برای مقاربت جنسی استفاده شود. این نمودار را می توان از راحتی در خانه تهیه کرد.

تست تخمک گذاری

این تشخیص اولیه ناباروری است که در قالب یک مطالعه فولیکولی (اسکن های ترانس واژینال مکرر در طول دوره تخمک گذاری) برای تایید وجود و الگوی تخمک گذاری انجام می شود.

تست پس از ازدواج

ممکن است به یک زوج توصیه شود که در فعالیت جنسی محافظت نشده شرکت کنند و سپس چند ساعت بعد به پزشک مراجعه کنند. سپس پزشک نمونه‌ای از مخاط دهانه رحم را برای آزمایش می‌گیرد تا درباره نحوه تعامل سلول‌های اسپرم با مخاط بیشتر بداند. از این آزمایش می توان برای بررسی تحرک اسپرم نیز استفاده کرد.

سونوگرافی واژینال

برخلاف سونوگرافی خارجی استاندارد، این روش نیاز به قرار دادن یک دستگاه خاص در کانال واژن دارد. با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا، تصویری از رحم و سایر اندام های تولید مثل را روی صفحه نمایش می دهد. سپس پزشک می تواند تعیین کند که آیا مسائل ساختاری مانند فیبروم ها در بارداری تداخل دارند یا خیر. این روش بدون درد است و معمولاً دو هفته قبل از قاعدگی بیمار انجام می شود.

هیستروسالپینوگرام

HSG برای بررسی انسداد لوله فالوپ و همچنین نقایص رحم استفاده می شود. یک رنگ مایع از طریق کانال واژن به داخل رحم تزریق می شود. سپس با استفاده از یک سری تصاویر اشعه ایکس، پیشرفت رنگ از طریق لوله های فالوپ بررسی می شود. در صورت وجود انسداد، رنگ قادر به عبور نخواهد بود.

هیستروسکوپی

هیستروسکوپی روشی است که در آن یک دستگاه تلسکوپ مانند باریک و انعطاف پذیر از طریق کانال واژن وارد رحم می شود. پزشکان می توانند از این دستگاه برای بررسی داخل رحم و بررسی مشکلات ساختاری استفاده کنند.

انجام تمام آزمایشات ذکر شده در بالا ضروری نیست. حتی پس از انجام آزمایش در برخی موارد ممکن است هیچ دلیل قابل شناسایی برای ناباروری وجود نداشته باشد. برای دستیابی به بهترین نتایج، ارزیابی ناباروری هر زن باید متناسب با شرایط خاص او باشد.

تشخیص ناباروری از طریق سنجش ذخیره تخمدانی

در حقیقت هر انسانی با ذخیره تخمدانی متولد می شود، جالب است بدانید که ذخیره تخمدانی تحت تاثیر هیچ گونه رژیم غذایی نیست، اما موردی که در حال حاضر بر روی آن تحقیق می کنند این است که امواج رادیویی و استرس ممکن است بر روی آن ها تاثیر بگذارد ولی تا به امروز طبق تحقیقات انجام شده این مورد به اثبات نرسیده است. جالب است بدانید که ذخایر تخمدانی ژنتیکی است و تنها با سونوگرافی و آزمایش AMH می توان به بررسی ذخایر تخمدانی پرداخت.

کلام آخر

مادر شدن غیر ممکن نیست و هر انسانی می تواند با درمان بیماری های خود باردار شود. در صورتی که به هر دلیل تا به امروز نتوانسته اید باردار شوید می توانید با مراجعه به فوق تخصص نازایی با به وسیله روش های تشخیص ناباروری بارور شوید. لذا در صورتی که در این مورد سوالی دارید می توانید با ما تماس بگیرید یا به قسمت انتهای صفحه مورد نظر مراجعه نمایید و سوالات خود را از دکتر شبنم سالمی بهترین متخصص نازایی در اهواز بپرسید.

سوال متداول

برای کسب اطلاعات بیشتر به بهترین جراح زیبایی زنان در اهواز مراجعه نمایید.